Danışmanı olduğumuz Barcelona Carrer de Roger de Llúria RdL 67 Housing Refurbishment Project, LEED Gold hedefinde. Proje tarihi koruma altında olan “Sector de Conservació de L'Eixample”da yer alıyor. Sizlere tarihi binalarda yapılabilecek sürdürülebilirlik uygulamaları ile ilgili önemli bilgiler sağlayacak bu projemiz ile ilgili bir yazı kaleme aldık.
Kendi Alanımızda Bir Çok Başarımız Oldu
ECOBUILD, bir Türk firması olarak 2009’da Ankara’da kuruldu. Bu güne kadar 145 yeşil bina projesi gerçekleştirdik.
Özetle söylemek gerekir ise sevdiğimiz işi yaptık ve bu nedenle de başarılı olduk.
Dünyanın en zorlu idareleri ile çalıştık. ABD Dış İşleri Bakanlığı’nın (hani şu 10 cm için bina yıktıran efsanevi inşaat dairesi) OBO ile 4 büyükelçilik binasını LEED sertifikalı yeşil bina olarak tamamladık. Halen ABD Moskova Büyükelçiliği’nin Dünyada 9 farklı ülkede, Türkiye’de bir çok ilde müşteri olarak değil, sürdürülebilir bir dünya için paydaş olarak gördüğümüz kuruluşlar için projeler gerçekleştirdik.
Ankara’da kendisine ait küçük ofisinde çalışan ECOBUILD, dünyanın en büyük yeşil bina ve çevre kuruluşu olan USGBC - ABD Yeşil Binalar Konseyi tarafından, 2018 yılında “Yeşil Bina Lideri Ödülü” ile ödüllendirilmişti. Yine USGBC bağımsız jürisi 2020 yılında, “LEED Yılın Projesi Ödülü” ve “Sıra Dışı Konut Projesi” ödülünü bize layık gördü. 2017 yılında, The Green Organization, “Yeşil Dünya Ödülü”nü Eskişehir Kocakır Ekolojik Şehir Projemize verdi. Bunlar bizler için çok anlamlı idi.
Barcelona’da Yeşil Bina Yapmak
Şimdi, hayatımızda en çok zevk aldığımız projelerimizden birisi Barcelona’da mutlu sona ermek üzere.
Barcelona RdL 67 Housing Refurbishment Project, Carrer de Roger de Llúria LEED Gold hedefinde. Proje tarihi koruma altında olan “Sector de Conservació de L'Eixample”da yer alıyor. İlk defa İspanya’da tarihi bir binayı bir Türk firması yeşil bina olarak yapıyor.
İspanya’da yeşil bina tasarım ve uygulama deneyimi hizmeti sunmak imkanımız oldu.
Tarihi konut binasının devreye alması için Barcelona hazırlıklarımıza başlarken, sizlere proje ile ilgili bilgi vermek istedik. Yeşil bina uzmanı bir firma olarak, Novo Invest firmasının restore ettiği binaya yeşil bina danışmanlığı verdik ve binanın sürdürülebilirlik hedeflerini tüm İspanyol tasarım ekibi ile birlikte LEED Gold Sertifikası hedefinde belirledik. Buradan NOVO Investment ailesine bizi seçtikleri için teşekkür ederiz.
Proje Alanından Bilgiler
Barcelona dünya kültür mirası olan adeta dantel gibi bir şehir. “Sector de Conservació de L'Eixample” ise bu şehrin tarihi koruma altında olan kalbi. Barcelona şehrinin tarihi gelişiminde en önemli merkez burası.
Denize paralel caddeleri olan geniş bir dörtgen yol ağı aracılığıyla, komşu mahallelere bağlanan "Barselona Meydanı"nın tamamını içeren koruma altında olan “Sector de Conservació de L'Eixample”da sokaklar en az 20m genişlikte. Bu bölge çok özel bir kent dokusunu barındırıyor. Bu ızgara (grid iron) kent dokusu Barcelona’yı dünyaya tanıtıyor.
Projemizin içinde bulunduğu tüm bölge İspanya devleti tarafından koruma altına alınmış durumda. L’Eixample, uzun düz sokaklar, geniş caddelerin kesiştiği katı bir ızgara deseni ve pahlı köşeleri olan kare bloklarla dünya çapında karakterize bir mahalle. Bu form, Katalanca'da “illes”, İspanyolca'da “manzanas” olarak adlandırılıyor.
Dünya mirası kapsamında olan L’Eixample’de bir proje yürütmek, bu binayı LEED Sertifikalı olarak inşa etmek gerçekten hassas bir iş kapsamına giriyor.
Bu, sokakların tasarımı oldukça ilginç. Köşelerin kesilmiş olması her yol kavşağında daha fazla görünürlük sağlamak için yapılmış. Ancak şehirci Ildefons Cerdà'nın Barcelona için vizyoner bakışı daha da derin bir noktadaymış. Tasarım, daha iyi şehir havalandırması, daha iyi gün ışığı ve biraz daha kısa yürüyüş mesafeleri de hedeflemiş.
Barcelona’yı karakteristik sekizgen bloklarıyla ortaya çıkartan tasarım, trafik ve ulaşımı da göz önünde bulunduran, çağı için öncü bir uygulamaydı. Tasarımda sürekli yeşil park alanları, yeşil bantlar kesintisiz sürüyordu. Bu yeşil alanlar günümüze kadar yok olmadı ve yaşadı. Ildefons Cerdà'nın çağı için ilerici şehircilik tasarımı ile o dönemde ulaşımı sağlayan atlı araba vagonlarının kolayca dönebileceği bir yol alanı sağlanıyordu.
Izgara deseni halen Barselona'nın ayırt edici özelliği olmaya devam ediyor, ancak diğer hükümlerinin çoğu günümüzde göz ardı edildi. Mahallenin sakinleri, Cerdà'nın hayalini kurduğu karma kompozisyondan daha yüksek bir sınıfta toplum profilinden oldular. Mahalle sakinlerinin talep ettikleri önemli ihtiyaçları, her blokta bir pazar yeri, semt okulları ve hastaneler oldu. Bunlar da zaman içinde planına dahil edildi. Bugün bu pazar yerlerinin çoğu başlangıçtan beri bulundukları noktalarda açık alanlar olarak kullanılıyor.
Gaudi’nin Eserleri de Bu Mahallede Yer Alıyor
Eixample ismi verilen Barcelo’nın kare daha doğrusu, sekizgen yapı adaları, şehirde mimariye de önemli bir ilham kaynağı olmuştur. Barcelona'nın geleneksel çizgiler yerine 2019'da tanıttığı ve bir sonraki yıla kadar kullanılan tartışmalı yeni şehircilik formu da bu dokuya atıflar yapmıştır.
Eixample'ın bazı bölümleri, aralarında Antoni Gaudí'nin de bulunduğu Modernist mimarlardan etkilenmişti. Eixample'deki çalışmaları arasında, her ikisi de geniş Passeig de Gràcia'da bulunan Casa Milà (takma adı La Pedrera) ve Casa Batllo ile Sagrada Familia bulunmakta idi.
Eixample'a karakteristik görünümünü kazandırmak için oldukça önemli ve kesinlikle daha çok sayıda katkıda bulunan diğer mimarlar arasında Josep Puig i Cadafalch, Josep Domènech i Estapà, Josep Vilaseca i Casanovas ve belki de hepsinden önemlisi, toplamın üzerinde sorumlu olan Enric Sagnier i Villavecchia bulunmakta idi. Şehirde 500 bina hepsi Eixample'de olmamak üzere onların eseridir.
Daha çok Casa de les Punxes olarak bilinen ve ortaçağ imalarıyla dolu Casa Terrades, Carrer Rosselló ile çapraz olarak Av'ın kavşağında mer almaktaydı. 1903–1905'te, İskandinav Gotik ve İspanyol Plateresk kaynaklarını geleneksel Katalan motifleriyle birlikte kullanan Modernista mimar Josep Puig'i Cadafalch tarafından inşa edilmişti.
Casa Batlló, Illa de la Discòrdia adlı bir bloğun yanı sıra diğer iki önemli Modernista eseriyle birlikte, Lluís Domènech i Montaner'in Casa Lleó Morera'sı ve Josep Puig i Cadafalch'ın Casa Amatller'i de buradadır. Binalar bloklar arasındaki görsel çatışmadan dolayı bu ismi almıştır. İspanyolca adı Manzana de la Discordia, aynı zamanda Eris'in Uyuşmazlık Elması'nda bir kelime oyunudur - manzana hem "elma" hem de "şehir bloğu" anlamına gelir.
Carrer de Roger de Llúria Caddesi
İşte bu mahallede Carrer de Roger de Llúria Caddesi yer alır. Cadde kuzeye 45 derece açı ile bulunur. Peki caddeye adını veren meşhur Laurialı Roger de Llúria kimdi?
Laurialı Roger de Llúria 1245 – 1305 tarihleri arasında yaşamıştı. Sicilya Vespers Savaşı sırasında Aragon Tacı filosunun komutanı olan Aragon hizmetinde bir Napoliten amiraldi. Muhtemelen Orta Çağ'ın en başarılı ve yetenekli deniz taktikçisiydi. İtalyanca'da Ruggero veya Ruggiero di Lauria ve Katalanca'da Roger de Llúria olarak biliniyordu. 4 Eylül 1285'te Aragon Haçlı Seferi sırasında, Akdeniz'deki Fransız deniz gücünü uzun süre yok eden Les Formigues Savaşı'nda Barselona yakınlarındaki Fransızları yenmişti.
Roger’in taktikleri arasında en önemlisi, düşman filolarını korunan limanlardan dışarı çekmeye çalışması, geri çekilir gibi yapması ve düzensiz hale gelene kadar onları takip etmelerini sağlaması, sonra saldırı yapmasıydı. Kaptanları ve mürettebatları üzerinde çok fazla kontrole sahipti kendisi özel birlikler yetiştiriyordu. Okçuları ve yaylı tüfekçileri başlangıçta kullanırdı ancak avcu erleri meşhurdu. Kılıçlı ağır zırhlı şövalyelerden çok daha çeviktiler. Gücünün boyutunu gizlemek için hile kullanırdı. Savaş başladıktan sonra düşmanın arkasına saldırmak için bazı kadırgalarını gizli tutardı. Binamız işte bu deniz komutanının ismini taşıyor. Mahallenin ne kadar eski bir tarihe sahip olduğu buradan da anlaşılıyor.
Binamızın Tarihi ve Özellikleri
Binamız yukarıda bahsettiğimiz Barcelona Eixample koruma bölgesi içinde Roger de Llúria Caddesi’nde 67 numarada yer alan tescilli koruma altında olan bir konut yapısı. Yapı tam olarak 1900 yılında konut amaçlı apartman olarak yapılmış. Binanın mimarının kimliği ise henüz bilinmiyor. Ancak muhtemelen yukarıda saydığımız mimarların döneminden bir mimar.
Yeşil bina olarak restore ettiğimiz bina 13 konut biriminden ve giriş katındaki 2 ticari hacimlerden oluşuyor. Binanın toplam kapalı alanı 3.022 m2.
Konut birimlerinde daire planı değişken. Ancak genelde girişte oturma birimi ve vestiyer bulunuyor. Giriş sonrası solda yatak odası, sonrasında banyo, sağda açık bir mutfaklı oda, sonrasında salon yer alıyor. Daireler 170-200 m2 aralığında ve her biri neredeyse farklı planda yapılmışlar.
Binanın Sürdürülebilirlik Başarısı
Ulaşım ve Konum
Bina ulaşım ve konum olarak avantajlar içeriyor.
Bina hassas ekolojiye sahip bir alanda yer almıyor. Bu nedenle önemli bir çevre koruma özelliği gösteriyor.
Bina tarihi koruma bölgesi içinde olduğundan ve burada yeni yapı malzemeleri olmadan kullanıldığında sürdürülebilirlik başarısı elde ediyor.
Yine bina yoğun bir kent dokusu içinde ve bu nedenle tüm kentsel servislere yakın. Bu sayede ilave altyapı ve ulaşım emisyonu gerektirmiyor.
Bina kaliteli bir kentsel ulaşım sistemi olan Barcelona ulaşım ağına yakın. Bu sayede ilave ulaşım emisyonu getirmiyor.
Binanın bisiklet park yeri var ve Barcelona bisiklet yol ağına bağlı.
Binanın kendine ait otoparkı yok, otoparkı olmadığından sürdürülebilirlik faydası sağlıyor. Bina sakinleri yakındaki toplu otoparkları kullanıyorlar.
Elektrikli skuterlere şarj istasyonu bulunuyor.
Arazi Sürdürülebilirliği ve Planlama
Bina inşaat alanı bir çok sürdürülebilirlik hedefini içinde barındırıyor.
Bina yeşil çatısı ve bahçe terasları ile kentin yeşil alanlarına katkı sağlıyor.
Binanın terasları açık alan olarak yenilendi. Bu sayede kullanıcıları açık alanlara erişebiliyor. Üstelik bu açık alanlar biyolojik çeşitlilik sağlayacak biyofilik tasarıma sahipler.
Binanın aydınlatma tasarımı Barcelona şehrinin ışık kirliliği prensipleri ile örtüşüyor ve gereksiz dış aydınlatmaları içermiyor. Ülkemizde ne yazık ki restore edilen tarihi binalar geceleri led aydınlatmalar ile dışarıdan dekoratif olarak aydınlatılıyor. Oysa bu durum hiç de ekolojiye ve enerji verimliliğine uygun değil. Ülkemizde de şehirlerde aydınlatma standartları uygulanmaya başlanmalı.
Su Verimliliği
Binada su verimliliği oldukça yüksek. Bina Türkiye’deki standart bir konut binasına göre %55 daha az su tüketiyor. LEED’in yeşil bina baz değerlerine göre su tasarrufu %27 seviyesinde.
Bina çatı ve terasındaki yeşil alanlarda da damla sulama ve adaptif bitkilerle ile %80 su verimli.
Bina olası su kaçaklarını ve su tüketim artışlarını elektronik sistemlerle kontrol ediyor ve denetliyor.
Enerji Verimliliği
Bina Türkiye’deki ortalama bir apartman binasının tüketiminin ¼’ünden daha az enerji tüketiyor. Projenin enerji hedeflerine ulaşması için, tasarım ekipleri tarafından entegre bir proje teslim yaklaşımıyla birkaç enerji tasarrufu önlemi uygulandı, bunlardan bazılarını aşağıda listeledik:
Bina Türkiye’deki bir binaya oranla %57 daha enerji verimli. Binanın enerji verimliliği LEED’in yeşil bina baz değerlerine göre %22,4 seviyesinde.
Yüksek performanslı bina kabuğu: düşük iletkenliğe sahip opak zarf düzenekleri ve yüksek verimli cam ve doğrama sistemleri bulunuyor,
Tesis ve sistem seviyesi önlemleri: ısıtmalı değişken soğutucu akışlı (VRF) sistemler geri kazanım ve verimli ısı pompaları kullanıldı,
Düşük güç yoğunluklu aydınlatma: yüksek verimli LED aydınlatma armatürleri,
Verimli havalandırma sistemleri: ısı geri kazanımlı ve verimli fanlı havalandırma üniteleri kullanıldı,
Bina yönetim sistemi (BMS): uyarlanmış enerji verimliliği odaklı BMS senaryoları
sistem verimliliklerini ve enerji tasarrufunu en üst düzeye çıkarmak için kullanıldı,
Azaltılmış enerji kayıpları: Hava geçirmez bina kabuğu, aydınlatma sistemi için varlık sensörleri ve yalıtımlı vanalar ve borular kullanıldı,
Yerinde yenilenebilir enerji sistemi: Binanın üzerine terasa kurulu 5 kW PV sistemi vardır. Sistem, beklenen yıllık elektrik üretimi 7.475,61 kWh olan 11 PV panelinden oluşmaktadır.
ASHRAE 90.1’e bazına göre göre, bina iç aydınlatmaları %14,3, ısıtma sistemleri %5,3, soğutma sistemleri %24,5, fanları %8,3, piriz yüklerine bağlı cihazlar %39,9, kullanım sıcak suyu sistemleri %7,4 daha az enerji tüketiyorlar.
Bina m2 tüketimleri oldukça düşük seviyede. Bina yılda 81,85 kWh/m2/yıl enerji tüketiyor. Bu değer Türkiye’de yer alan ortalama bir apartmanın tüketiminin oranla 1/4’inden daha az bir tüketim. Ülkemizdeki binaların enerji tüketimlerinin ne denli yüksek olduğu buradan bir defa daha anlaşılıyor.
Binanın emisyonları da oldukça düşük seviyede, Bina yılda sadece 55,8 CO2e/ton sera gazı salımı yapıyor.
Sürdürülebilir Yapı Malzemeleri ve Kaynak Tüketimi
Bina restore edilerek yeniden kullanıldığından yapı malzemelerinin bünyesindeki karbon emisyonunu %90 azaltıyor.
Binada Barcelona’ya özgü yerel yapı malzemeleri ve geri dönüşümlü içeriğe sahip yapı malzemeleri kullanıldı.
Binada, EPD’li ve çevresel etkisi değerlendirilmiş sertifikalı yapı malzemeleri kullanıldı.
Binada tüm inşaat sırasında çıkan yıkım artıklarının %95’i geri dönüştürüldü. Türkiye’de olmayan bir uygulama olarak çıkan tüm ahşap atıkları Barcelona Belediyesi’ne vermek zorunluluğu bulunuyor. Belediye kentteki tüm ahşap malzemenin hareketini takip ediyor.
İç Çevre Kalitesi ve Sağlık
Bina iç çevre kalitesi oldukça yüksek seviyede. Elbette, binada toplu alanlarda sigara içmek yasak ve daireler arasına sigara dumanı geçmemesi için sızdırmazlık testini LEED standartlarında yaptık. Kapılarda sızdırmaz contalar da bulunuyor. Bu konutlarda LEED için bir zorunluluk. Bu hava sızdırmazlığı, dairenin enerji verimliliği için de ipuçları veriyor. Bina pasif ve standartlarında sızdırmaz bir kabuğa sahip.
Binada tüm yapı malzemeleri VOC dediğimiz uçucu organikleri içermiyor. Sayıları 1.200’den fazla olan VOC içerikler yapı malzemelerinde sıkça kullanılıyor ve bilindiği kadarıyla hepsi kanserojen. Yani binada kanserojen olan, allerji yapan, hasta bina sendromu oluşturan ve insan sağlığını olumsuz etkileyen hiç bir yapı malzemesi kullanılmadı.
İnşaat sırasında iç çevre kalitesi için SMACNA’nın tüm kuralları uygulandı, yani toz, küf, VOC, kayank gazı vb hiçbir kirletici ortamda olmadı. Son derece temiz bir inşaat yapıldı.
Binada insanların kullandığı her hacim ASHRAE 55 termal konfor şartlarını sağlıyor.
Yenilikçi Sürdürülebilirlik Uygulamaları
Bina bölgesine özgü sürdürülebilirlik performanslarını yerine getiriyor. Örneğin su verimliliği sağlanması, ışık kirliliğinin önlenmesi, bisiklet ulaşımı ve termal konfor Barcelona için öncelikli sürdürülebilirlik başlıkları. Bina tüm bu başlıklarda performans sergileyerek bölgesel çevre problemlerine atıfta bulunuyor.
Barcelona Belediyesi’nin Örnek Uygulamaları
Bir Türk firması olarak Barcelona’daki şehir plancısı, mimar, iç mimari, peyzaj mimarlığı, mekanik ve elektrik proje gruplarına danışmanlık yaptık ve onların dünya standardında bir yeşil bina tasarlamalarını sağladık. Ancak diğer yandan biz de bir çok yeni konuyu bu projede İspanyol dostlarımızdan öğrendik. Bunlardan bazılarını sizler için aşağıda sıraladık:
Barcelona Belediyesi tarihi yapılara yapı ruhsatını 10 yıllığına veriyor. Yapı 10 yıl sonra yeniden kontrol ediliyor. 10 yıl sonra ruhsatınız yenileniyor. Eğer 10 yıl zarfında aykırılığınız oluştu ise bu kontrol sonrasında binayı boşaltmanız, restore etmeniz ve yeniden ruhsat almanız gerekli. Oldukça meşakketli bir süreç Çünkü projelerini vb de yeniden yapmanız gerekli. Bu pahalı süreci yeniden yaşamamak için binanıza hiçbir ilave yapmıyorsunuz. Bu iyi bir koruma politikası.
Belediyenin koruma birimi var. Koruma konusu bu sayede siyasetten arındırılmış. Atanan değil seçilen koruma kurulu üyeleri var. Koruma alanını ve kontrolünü Belediye yapıyor. Koruma projesi onayını yine belediye yapıyor. Olması gerektiği gibi. Koruma kurulunda görev yapmış bir kişi olarak atananların siyasi baskıya göğüs geremediğini görüyoruz. Bu durum Barcelona’da yok, doğal olarak tüm şehir iyi korunmuş durumda.
Barcelona Belediyesi kentteki ahşap hareketini kontrol ediyor ve tüm atık veya çıkma ahşaplarınızı Barcelona Belediyesi’ne vermek zorundasınız.
Barcelona’da radon konusunda belediyenin rehberini kullanmak gerekiyor. Dünyadaki akciğer kanserlerinin %20’sinden sorumlu olan radon gazının tehlikesi Türkiye’de bilinmiyor bile. Tüm dünyada radon koruma seviyesi haritaları tıpkı deprem risk haritaları gibi bulunuyor. Sadece Türkiye’de radon haritaları bulunmuyor, nedeni yapı maliyetleri artmasın, arsa değerleri düşmesin. Oysa özellikle Konya gibi Orta Anadolu illerinde yüksek radon seviyesi var ve yine özellikle alt kattaki dairelerde yaşayan insanların sağlığı hiçe sayılıyor. Apartman görevliler ve öğrencilerin kaldığı evler hep alçak dairelerde bulunuyor.
Barcelona'da korunan bir mahallede binanın tamamını restore etmek için projelendirirseniz kamu binanızın %20'sini kamu ortaklık payı olarak alıyor. Binanızın giriş katındaki ticari alanları belediyeye sosyal tesis olarak hibe ediyorsunuz. Bunun yapılmasının amacı, kentin restorasyon ile boğulmaması, komşuların rahatsız olmaması, turizmin baltalanmaması olarak açıklanıyor. Bu nedenle kentte daire bazında restorasyon daha pratik olarak uygulanıyor. Ülkemizde binamızın tamamını yenilesek dahi kamuya bir pay verilmemekte, İspanya'da ise durum farklı.
Proje Ekibi
Sürdürülebilir Bina Tasarımı Danışmanı: ECOBUILD, Ankara, Türkiye
Mimari Büro: OAB, Office of Architecture in Barcelona, Carlos Ferrater, Xavier Martí, Barcelona, Spain
İç Mimari Tasarım: Vilablanch - Interior Architects
Mekanik ve Elektrik Büro: ORDEIC, Barcelona, Spain
Yapısal Tasarım: S4 Arquitectws, Arquitectes I Consultors D’estructures, S4 S.L.P., Barcelona, Spain
Yapım: Novo Invest, Ebralia Trade S.L., Barcelona, Spain
Standartlar ve Yönetmelikler
Proje binasının enerji verimliliği tasarımında ve değerlendirilmesinde kullanılan sürdürülebilirlik konulu referanslardan bazıları şunlardır:
LEED v4 Green Building Rating System Documentation.
ASHRAE Standard 189.1, Standard for the Design of High-Performance Green Buildings
ASHRAE Standard 90.1, Energy Standard for Buildings Except-Low Rise Residential Buildings
ASHRAE Standard 62.1, Ventilation for Acceptable Indoor Air Quality
ASHRAE Standard 55, Thermal Environmental Conditions for Human Occupancy
ASHRAE Handbook, Fundamentals, 2004
ASHRAE Handbook, Applications, 2006
ASHRAE Handbook, Systems and Equipment, 2008
İklim Verileri
City Name: Barcelona
Location: Spain
Climate Zone: 4
Latitude: 41.3° N
Longitude: 2.1° E
Elevation: 5.8m
Summer Design Dry-Bulb: 29.4 °C
Summer Coincident Wet-Bulb: 23.3 °C
Summer Daily Range: 8.4 °K
Winter Design Dry-Bulb: 0.0 °C
Winter Design Wet-Bulb: -2.8 °C
Atmospheric Clearness Number: 1.00
Average Ground Reflectance: 0.20
Soil Conductivity: 1.385 W/(m-°K)
Local Time Zone (GMT +/- N hours): -1.0 hours
Simulation Weather Data: Barcelona hourly TMY, IWC
Design Cooling Months: January to December
