Perspektif
Sağlıklı ve Sürdürülebilir Binalar için Bir Yol Haritası Well Bina Standardı
Yeşil Bina kavramı, geçtiğimiz yirmi yıl içinde dünyada bina tasarımı, inşaatı ve işletmesi konularına yeni bir anlayış getirmiştir. Binaları nefes alan, az enerji, su ve doğal kaynak tüketen, az atık üreten ve içinde yaşayan insanlarla etkileşimde bulunan yapılar olarak ele alan Yeşil Bina sertifikasyon sistemleri, geçtiğimiz yirmi yılda çevreyle ve insanla dost milyonlarca metrekare kapalı alanı şehirlerimize kazandırmıştır. Sürdürülebilir kalkınmanın üç temel prensibine birden hitap eden Yeşil Bina sertifikasyonu dünya literatüründe son yüzyılın en başarılı çevre hareketi olarak anılmaktadır.
LEED ve diğer Yeşil Bina derecelendirme sistemlerinin ele aldığı önemli konulardan biri de “iç ortam çevre kalitesi”dir. Yeşil Bina istatistikleri arasında “%90” denilince ilk akla gelen ve en bilinen cümle artık çoğumuzun da ezberlediği “günlük yaşantımızın %90’ını kapalı alanlarda geçiriyoruz” cümlesidir. Zamanımızın %90’ını iç mekanlarda geçirmemize rağmen binalarda maruz kaldığımız kirleticilerin dış mekanlardan 2-5 kat daha fazla olduğu, çoğumuz tarafından bilinmeyen bir gerçektir. Bina içinde maruz kaldığımız kirleticilerin sağlığımız üzerinde yarattığı etki maalesef bir gecede ortaya çıkmamaktadır. Solunum yolu rahatsızlıklarından başlayarak kanser ve kalp rahatsızlıklarına kadar giden bu rahatsızlıkların, içinde yaşadığımız binalarla ilişkisi artık tıbbi araştırmalarla da kanıtlanmıştır.
Bina içindeki kirleticilerin çoğu, insan duyularıyla fark edilemeyecek özelliktedir. Bu durum, yaşadığımız ortamların ne derece kirletilmiş olduğunu tespit etmemizi maalesef zorlaştırmaktadır. Bu noktada bina iç ortam çevre kalitesini ölçülebilen verilerle değerlendiren bilimsel uygulamaların gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda, Yeşil Bina sertifikasyon sistemleriyle gündeme gelen iç ortam kalitesi ve binalarda insan sağlığı konuları, son yıllarda giderek artan sayıda bilimsel araştırmanın da odağı haline gelmiştir.
Bina iç ortamlarının kirlilik seviyesi dışında standardize olan modern yaşayış şekillerimiz de sağlığımızı tehdit etmektedir. Modern yaşam günümüz insanının aktivite seviyesini minimuma indirmiştir. Uzun ve oturarak geçirdiğimiz çalışma saatleri, geçiştirdiğimiz öğünler, sağlıksız yiyecekler, doğadan kopuk yaşam, çalışma ortamlarımızdaki ses ve ışık kirliliği, yorucu iş seyahatleri ve benzeri yaşam tarzı, orta yaştan itibaren ciddi sağlık sorunlarına yol açmakta ve yorucu iş yaşantımız sonrasında emeklilik yıllarımızı hastanelerde geçirmemize neden olmaktadır. Modern yaşantının getirdiği sağlık sorunlarından başlıcaları “obezite”, “solunum yolu rahatsızlıkları (astım, alerji vb.)”, “kalp ve damar rahatsızlıkları”, “depresyon”, “kanser”, “kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları”dır.
Dünya genelinde yaşanan bu sorunlarla savaşmak için ABD’nin önemli gayrimenkul danışmanlık firmalarından Delos®, Cleveland Klinik, Mayo Klinik, Kolombiya Üniversitesi Tıp Merkezi uzman doktorlarının, bilim adamlarının, sektörün önde gelen mimarlarının, mühendislerinin ve diğer bina profesyonellerinin işbirliğiyle binalarda insan sağlığını iyileştirmeyi amaçlayan yeni bir sertifika sistemi oluşturmak üzere 2007 yılında çalışmalarına başladı. Yedi yıllık titiz bir bilimsel çalışma sonucunda geliştirilen standart, “WELL Bina Standardı®” adıyla ilk defa Ekim 2014’te yayınlandı.
WELL Bina Standardı®
WELL Bina Standardı, bina kullanıcılarının fiziksel, zihinsel ve ruhsal sağlığını koruma ve iyileştirme amacıyla binalara uygulanacak tasarım, inşaat ve işletme stratejilerini ve kriterleri tanımlamaktadır. WELL Bina Standardı, binaları fiziksel olarak sağlıklı ortamlara dönüştürmesinin yanında bina kullanıcılarına sunduğu sağlıklı tercihlerle kullanıcıları yaşam şekillerini olumlu yönde değiştirmelerine teşvik etmektedir.
WELL Bina Standardı, bina ve yapılı çevrenin insan sağlığını etkileyen unsurlarını ölçen, sertifikalandıran ve izleyen, bağımsız kuruluşlarca denetlenen, performans tabanlı bir sertifikasyon sistemidir.
WELL Bina Standardı, Yeşil Bina kavramına sağlık boyutunu, tasarım ve işletme aşamaları için bilinen sertifika sistemlerine göre çok daha üst seviyede getirmektedir. WELL sertifikasyonu, LEED Yeşil Bina sertifikasyon sisteminin sağlık boyutunda üst seviyelere çıkmasını da sağlamaktadır.
WELL sertifikalı binalar kullanıcılarının;
- Aktivite seviyelerini
- Beslenme alışkanlıklarını
- Ruhsal durumlarını
- Uyku düzenlerini
- Üretkenliklerini ve
- Performanslarını etkileyen faktörleri gözönünde bulundurarak tasarlanır.
WELL sertifikalandırma sistemi bina projelerine uygulanan 7 temel kavram ve bu kavramların içerdiği toplam 100 ölçüt ve 5 tasarımda yenilik ölçütünden (toplam 105 ölçütten) oluşur. Ölçütler, sertifikasyon için yerine getirilmesi zorunlu ön koşullardan ve puan kazandıran optimizasyon ölçütlerinden oluşmaktadır. Her WELL ölçütü bina kullanıcılarının sağlık, konfor ve bilgi düzeyini etkileyen konuları tasarım, işletme ve kullanıcı davranışları çerçevesinde ele alacak şekilde tasarlanmıştır.
WELL, misyonu yapılı çevre aracılığıyla insan sağlığını iyileştirmek olan Uluslararası WELL Bina Enstitüsü (IWBI) tarafından yönetilmektedir. Green Business Certification Inc. (GBCI) WELL için üçüncü-parti sertifikasyon işlerini yürütmektedir.
WELL’in Yedi Kavramı
WELL, binaların kullanıcı sağlığını etkileyen unsurlarını yedi kategoride incelemektedir:
Hava - Binada Sağlıklı İç Ortam Havası: WELL Bina Standardı, iç mekan hava kirliliğine yol açan kirletici kaynaklarını minimize ederek ve optimum iç ortam hava kalitesini zorunlu kılarak bina kullanıcılarının sağlığını korumasına ve iyileştirmesine destek olur.
Su - Binada Sağlıklı Su: WELL Bina Standardı, uygun filtreleme teknikleriyle ve düzenli yapılan testlerle bina kullanıcılarının güvenli ve temiz içme suyuna ulaşmalarını sağlar.
Beslenme - Binada Bilinçli Beslenme: WELL Bina Standardı, bina kafeteryalarında veya büfelerinde taze, tam tahıllı yiyeceklerin bulunmasını teşvik ederken, katkı maddeleri içeren ve işlenmiş sağlıksız yiyeceklere sınırlama getirir. Bina kullanıcılarının sağlıklı yemek yeme alışkanlığı edinmelerine yardımcı olur.
Aydınlatma - Binada Sağlıklı Aydınlatma: WELL Bina Standardı, vücudun sirkadyen ritmine (güneşe duyarlı 24 saatlik metabolik döngü) uygun aydınlatma uygulamaları ile üretkenliğin artmasını sağlar, uyku kalitesinin iyileşmesine destek olur ve ihtiyaç duyulan mahallerde uygun görüş netliği sağlar.
Fitness - Binada Spor ve Aktivite: WELL Bina Standardı, aktif yaşam tarzını destekleyen uygulamalarla fiziksel aktiviteyi günlük yaşantının bir parçası haline getirir.
Konfor - Binada Kullanıcı Konforu: WELL Bina Standardı, dikkat dağıtıcı unsurları ortadan kaldıran, yaratıcılığı artıran ve konforlu iç mekanlar yaratarak bina kullanıcılarının bulundukları mekanlardan keyif almasını sağlar. Ofislerde çalışanların iş verimini artırarak, işe devamsızlığı azaltır.
Zihin - Binada Kullanıcı Zihin Sağlığı: WELL Bina Standardı, bina tasarımında ve işletme sürecinde bina kullanıcılarının zihinsel ve duygusal sağlığını iyileştirici uygulamaları teşvik eder.
Niçin WELL Sertifikalı Binalar?
WELL Bina Standardı’nın odak noktası “insan sağlığı”dır. WELL sertifikalı binalarda yaşayan kişiler fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak daha sağlıklı, daha üretken ve yaratıcı olmaktadır. WELL sertifikalı ofislerde iş verimi artarken, işe devamsızlık günleri azalmaktadır. Ticari olarak bakıldığındaysa insanları tasarım, inşaat, işletme ve büyüme kararlarının kalbine koymak, şirketlerin gayrimenkul varlığına değer katarken, personel giderlerinden tasarruf etmelerini de sağlamaktadır.
İşletme ve Personel Giderlerini Azaltmak Mümkün
Bir binanın ömrünün 30 yılın üzerinde olduğu gözönünde bulundurulduğunda, personel giderleri, bina ilk yatırım maliyeti ve işletme giderlerinin oldukça üzerinde hesaplanır [3]. Binalara WELL sertifikası alarak personel giderlerini uzun vadede önemli ölçüde düşürmek mümkündür.
Bir ofis binasında çalışanların maaşları, binanın yaşam döngüsü boyunca en büyük gider kalemini oluşturmaktadır. Bu nedenle çalışanlardan en yüksek verimi almak ve kalifiye personel tarafından tercih edilen bir ofis ortamı oluşturmak, ticari olarak güzel bir hamledir. Çalışanlara sağlıklı bir ortam sunarak üretkenliklerinin artırılması, hastalıkların azaltılarak devamsızlığın ve sağlık giderlerinin azaltılması, işverenin kârı açısından oldukça önemlidir.
Açıkça görüldüğü gibi, uzun vadede hem ofis hem de konut binalarında bina değerini kullanıcı sağlığını gözönünde bulundurarak artırmak mümkündür.
“Sağlıklı ve Sürdürülebilir” Binalar için Bir Yol Haritası
WELL Bina Standardı LEED, Living Building Challenge, 3 Star, Green Star ve BREEAM gibi Yeşil Bina derecelendirme sistemleriyle kusursuz çalışacak şekilde ve bu sistemlere tamamlayıcı olmak üzere tasarlanmıştır.
Yeşil Bina Sistemlerine Tam Entegre
Mevcut Yeşil Bina derecelendirme sistemleri WELL Bina Standardı’nın benimsenmesi için ileri düzeyde bir dayanak sunmaktadır.
LEED veya benzerleri gibi Yeşil Bina sertifikalarına sahip binalar WELL standardının gerekliliklerini çok daha kolay yerine getirebilmektedir. WELL, konu başlıklarının bir kısmı LEED’in kredileriyle birebir örtüşürken, yaklaşık 46 konu başlığında da WELL ve LEED arasında sinerji bulunmaktadır. Dolayısıyla LEED için yapılmış uygulamaların büyük çoğunluğu, binayı WELL sertifikasyonuna da hazırlamaktadır.
Projenizi WELL ile Nasıl Tanıştıracaksınız?
WELL Bina Standardı birçok gayrimenkul sektörüne uygulanabilir. Mevcut WELL Bina Standardı ticari ve kurumsal binalara (yeni bina ve çekirdek&kabuk) uygulanmakla birlikte çok aileli konut, eğitim, perakende, restoran ve ticari mutfak pilot programları da mevcuttur.
WELL Sertifikasyon Süreci
1. Proje Kaydı - WELL sertifikasyonu, projenin WELL Online’a kaydı ile başlar.
2. Dokümantasyon - Son sertifikasyon incelemesi öncesinde gerekli dokümanlar teslim edilir.
3. Performans Doğrulama - Bina kullanıma başladıktan sonra bir dizi yerinde inceleme ve performans testleri yapılır.
4. Sertifikasyon - WELL sertifikasyonu projenin tüm dokümantasyonu eksiksiz olarak yaptığını ve Performans Doğrulama’yı geçtiğini gösterir.
5. Sertifika Yenileme - Sertifika yenileme sertifikanın alınma tarihinden üç yıl sonra yapılır. Çekirdek-Kabuk binalarda sertifika yenileme gerekli değildir.
WELL sisteminde üç sertifika seviyesi mevcuttur:
- WELL Platin
- WELL Altın
- WELL Gümüş.
Önkoşul ölçütlerinin yerine getirilmesi ve optimizasyon ölçütlerinde başarı gösterilmesiyle projeler farklı sertifika derecelerini almaya hak kazanmaktadır.
Kasım 2016 itibariyle dünya genelinde toplam 291 WELL projesi bulunmaktadır. Bunlardan 12 tanesi sertifikalı, diğerleri ise sisteme kayıtlıdır.
2016 Fortune 500 listesinin üst sıralarında yer alan şirketlerden AECOM, CBRE, McKesson, Wells Fargo, JLL, Symantec ve Deloitte, Perkins+Will, Dexus, DLR Grup, Haworth, TD Bank ve Arup gibi sektörlerinin önemli isimleri WELL sertifikalı ofisleriyle çalışanlarının sağlığına verdikleri değeri belgeleyen öncü şirketler arasında yer almaktadır.
Kaynaklar
1 The WELL Building Standard v1 (with May 2016 addenda)
2 U.S. Environmental Protection Agency. Healthy Buildings, Healthy People: A Vision for the 21st Century. 2001.
3 Osso, Annette. Sustainable Building Technical Manual. [Online] 1994. Public Technology, Inc
4 World Green Building Council. Building the Business Case: Health, Wellbeing and Productivity in Green Offices. 2016.