Tüm dünyada olan, ancak sadece Türkiye'de olmayan bir ders artık okullarda müfredata girdi. "Çevre Eğitimi Ve İklim Değişikliği Dersi" artık Türkiye'de de 2022-2023 döneminden itibaren seçmeli olarak okutulacak. Aslında bu dersin tüm batı ülkelerinde olduğu gibi zorunlu ders statüsünde olması gerekli. Yıllardır yazıyoruz ve konferanslarda konuşuyoruz. İklim değişikliği ile mücadele toplumda topyekün yapılmadıkça başarılı olunma şansı ne yazık ki yok. İşte, bunun ilk adımı "Çevre Eğitimi Ve İklim Değişikliği Dersi" olabilir.
Millî Eğitim Bakanlığınca, ortaokullarda gelecek yıldan itibaren seçmeli okutulacak çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersinin müfredatı tamamlandı.
Bakanlığa bağlı ilkokul ve ortaokullarda uygulanan çevre eğitimi dersinin adı; Paris İklim Anlaşması kararları, MEB'in Stratejik Planı, çeşitli kurum ve kuruluşların eylem planları, şura kararları dikkate alınarak "çevre eğitimi ve iklim değişikliği" olarak değiştirilmişti.
Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersinin müfredatı, Talim ve Terbiye Kurulunun onayından geçti. Böylece bu ders, 2022-2023 eğitim öğretim yılından itibaren ortaokul 6, 7 veya 8. sınıflarda, haftada 2 ders saati olmak üzere toplam 72 saat seçmeli okutulacak.
Çevre Dersi İçin Yurt Dışından "Ders" Alındı
Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersinin güncelleme sürecinde, yurt içinde ve dışında eğitim öğretim ve programlar üzerine yapılan akademik çalışmalar tarandı.
Başta Anayasa olmak üzere ilgili mevzuat, kalkınma planları, hükûmet programları, şûra kararları, siyasi partilerin programları, sivil toplum kuruluşları ve sivil araştırma kurumları tarafından hazırlanan raporlar gibi dokümanlar analiz edildi. Daire başkanlıkları tarafından geliştirilen anketler aracılığıyla öğretmen ve yöneticilerin programlar ve haftalık ders çizelgelerine yönelik görüşleri toplandı. Tarım ve Orman Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından bu dersin kapsamına yönelik görüşler alındı.
Bütün görüş, öneri, eleştiri ve beklentiler; Bakanlığın ilgili birimlerinden uzman personel, öğretmen ve akademisyenlerden oluşan çalışma gruplarınca değerlendirildi. Bu tespitler doğrultusunda öğretim programı geliştirildi.
Türkiye dünyadan gelen baskı ile çok geç kalınmış olsa da, çevre bilinci ve iklim değişikliği ile mücadeleyi gündemine almaya başladı. Emin olun, dünyadan gelen "iklim değişikliğine etkinizi azaltmak zorundasınız" baskısı siyasi olsa idi, neo-liberal yönetimin umurunda olmazdı. Ancak dünyadan gelen baskı para ve finansal imkanlar boyutunda olunca, reddedilemeyecek bir teklif olarak algılandı. Bu ders sayesinde çevreye duyarlı kuşakların yetişmesi için bir adım atılmış olacak.
Bu kapsamda çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi; "insan ve doğa", "döngüsel doğa", "çevre sorunları", "küresel iklim değişikliği", "iklim değişikliği ve Türkiye", "sürdürülebilir kalkınma ve çevre dostu teknolojiler" olmak üzere 6 üniteden oluştu.
İçerikte En Büyük Eksik Yeşil Bina Konusunun Yer Almaması
Yeşil bina konusu içerikte yer almıyor. Bu konunun içerikte bulunması, çevre konusunda ölçülebilir fayda sağlayan binaları insanların nasıl kullanması ve üretmesi gerektiği konusunu aktarıyor. Tüm dünyada bu gibi derslerin içeriğinde en az 10 saat yeşil bina konusu yer alıyor. MEB'den bu konuda adım atmasını yeşil bina uzmanları olarak bekliyoruz. Bu sayede ülke enerji ve su verimliliği sağlanabilecek.
Türkiye'de tüketilen elektriğin %72'sinin, yine tüketilen su kaynaklarının %40'ının binalarda kullanıldığı düşünülürse, bu konunun atlanması hiç de iyi olmamış. Dünyada bu konuda müfredat çok derin ve zorunlu olarak okutuluyor. Dileğimiz bizde de böyle olması. Yani çevre konusu sadece doğa değil, aslında iyi bir mühendislik öğretisi.
Ders Sadece Sınıf Ortamında İşlenmeyecek
En akıllıca yapılan uygulamalardan birisi bu. Öğrencilerin derse olan ilgisi sınıf dışı uygulamalar ile artacak. Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi sadece sınıf ortamında yürütülmeyecek, yakın çevresindeki okul dışı öğrenme ortamlarına yapılacak gezi ve gözlemlerle öğrencinin hem yaşadığı çevrenin farkına varması hem de çevre sorunlarını yakından görmesi sağlanacak.
Öğretmenler; keşfetme, sorgulama, argüman oluşturma, farkındalık geliştirme, sorumluluk alma ve ürün tasarlama süreçlerinde öğrencilere rehberlik edecek.
Dersin kazanımlarının ele alınması sırasında konuya uygun ikilemler oluşturulacak, örnek olaylar üzerinden yerel ve küresel çevre sorunlarına ve iklim değişikliğinin sonuçlarına değinilecek.
Öğrencilerin hem kendisini hem de çevresindeki bütün canlı ve cansız varlıklarla olan etkileşimini esas alan bu derste, çevreyi korumaktan haz duymaları, afet gibi çevre sorunlarında yaşanılanlara karşı duyarlılık göstermeleri, çevresindekilere yardım etme konusunda istekli olmaları gibi duyuşsal kazanımlar edinmeleri de beklenecek.
Derslerde, atıkların varlığı işlenecek
Derslerde, öğrencilerin günlük hayattaki üretim ve tüketim arasındaki dengenin önemini fark etmelerine yönelik konular işlenecek. Bu kapsamda, yaşam döngüsü analizi kavramı açıklanacak ve seçilecek tüketim maddelerinin yaşam döngüsü analizleri yapılacak. Günlük hayatta kullanılan kâğıt, plastik poşet, bilgisayar ve kot pantolon gibi ürünlerin üretim aşamalarında kullanılan doğal kaynaklar ile üretim sonucunda ortaya çıkan atıkların varlığı vurgulanacak.
Sera Gazları ve Afetler de Müfredatta Yer Aldı
Küresel iklim değişikliği, sera gazları, küresel ısınma, asit yağmurları, ozon tabakasının incelmesi, afetler gibi konular da dersin konuları arasında olacak. Bu kapsamda "sera gazlarının artışı, fosil yakıt kullanımı, ormansızlaşma, aşırı gübre kullanımı, endüstriyel amaçlı yetiştirilen hayvanların dışkıları, anız yangınları, atıkların gömülmesi veya yakılması, volkanik patlamalar, süpersonik uçaklar, aşırı buharlaşma, egzoz dumanı, spreyler, klima gazları, strafor, yangın söndürücüler" gibi konular, örnek gösterilecek.
Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersinin müfredatında, biyoçeşitliliğin azalması, buzulların erimesi ve deniz seviyesinde yükselme, kıyı ekosisteminin değişmesi, göllerin kuruması, sucul ortamların kimyasal yapısının değişmesi, temiz su kaynaklarının azalması, hayvanların göç ve üreme zamanlarının değişmesi gibi sorunlar örnek olaylar üzerinden anlatılacak. Küresel iklim değişikliğinin doğrudan ya da dolaylı olarak neden olduğu afetlerin etkileriyle birlikte açıklanacağı derste "sel, taşkın, heyelan, yangın, ormansızlaşma, kuraklık, kıyı erozyonu, çölleşme, kasırga, hortum, küresel açlık, salgın hastalıklar" gibi afetler de işlenecek.
Bakanlık, geçen yıl şubat ayından itibaren Marmara Denizi'nde görülen müsilaj (deniz salyası) oluşumunu da bu dersin müfredatı kapsamına aldı.
Türkiye'de iklim değişikliği, ulusal ve uluslararası çalışmalar, toplumsal farkındalık konularına da yer verilecek derste, iklim değişikliğinin Türkiye'deki tarım ve hayvancılık faaliyetleri, biyoçeşitlilik, turizm ve ekonomi gibi alanlar üzerindeki etkileri tartışılacak.
İklim değişikliği ile mücadeleye yönelik ulusal ve uluslararası çalışmalara yer verilecek derste, küresel iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik Paris İklim Anlaşması gibi uluslararası anlaşmalar işlenecek.
Öğrenciler, atıklardan ileri dönüşüm ürünü tasarlayacak
Öğrenciler, iklim değişikliğinin Türkiye'deki etkilerini azaltmaya yönelik toplumsal farkındalık oluşturacak projeler tasarlayacak. Çevre okuryazarlığı, su okuryazarlığı, tarım okuryazarlığı, gıda okuryazarlığı, finansal okuryazarlık kavramlarına değinilecek derste sıfır atık projesi ve atık değerlendirme ile ilgili yapılan projelere yer verilecek.
Öğrenciler, atık malzemelerden yararlanarak bir ileri dönüşüm ürünü tasarlayacaklar ve sürdürülebilirliği destekleyen sakin şehirler, ekolojik köyler, sürdürülebilir okul gibi kavramları öğrenecekler.
Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi ile ayrıca öğrencilerin çevreyle ilgili kariyer bilinci oluşturmaları ve ilgili meslek alanlarını tanımaları da sağlanacak.
Kaynak: TC Milli Eğitim Bakanlığı, 2022, https://www.meb.gov.tr/cevre-egitimi-ve-iklim-degisikligi-dersinin-mufredati-tamamlandi/haber/25946/tr