PFAS Kimyasalları Nelerdir?
Kaliforniya'nın içme suyu ABD Çevre Koruma Ajansı EPA tarafından test edildi. Araştırmalar toksik kimyasallar olan PFOA ve PFOS'un yüksek seviyede şehir suyunda olduğunu tespit etti. PFAS bir türü olan bu kimyasallar insanlarda yüksek kolesterol, tiroid ve kansere neden oluyor.
Perfloroalky ve polyfluoroalkil maddelerinin kısaltması PFAS - temel olarak insan yapımı kimyasallardan oluşan büyük bir gruptur. Bazıları size tanıdık gelebilir: PFOA, PFOS ve GenX tüm PFAS kimyasallarından bazılarıdır. Bugün 4.700'den fazla PFAS bulunmaktadır.
Maddeler sadece içme suyumuzda değil yiyeceklerimizde de bulunuyorlar. Danimarkalı araştırmacılar onları kozmetik ürünlerinde de tespit ettiler. Bu kimyasallar ayrıca gıda ambalajlarını yağlanmaya karşı dayanıklı hale getirmek için)ve yangın söndürme köpüklerinde de bulunurlar.
Sorun şu ki, bu kimyasallar zamanla bozulmazlar ve bu yüzden “sonsuza dek kimyasallar” olarak adlandırıldılar. Bu durum PFAS’ların çevrede ve vücudumuzda biriktiği anlamına gelmektedir.
Bu ayın başında, Danimarka PFAS kimyasallarını yasaklayan ilk ülke oldu.
Kaliforniya Valisi Gavin Newsom, 2020'de yürürlüğe girecek olan ve devlet kuruluna kamu su sistemlerinin PFAS kimyasallarını izlemesini ve kamunun kullandığı su sistemlerinin tespitlerini rapor etmesini gerekli kılan bir yasa imzaladı. Bu sayede PFAS’le Kariforniya’da izlenmeye başlandı.
PFAS Kimyasallarının İçeriği Nedir?
PFAS, çeşitli günlük ürün türlerinde yaygın olarak kullanılan, geniş, karmaşık ve yaygın bir grup üretilmiş kimyasaldır. Örneğin, yiyeceklerin tencereye yapışmasını önler, giysileri ve halıları lekelere karşı dirençli hale getirir ve daha etkili yangın söndürme köpüğü oluşturur. PFAS, havacılık, otomotiv, inşaat, elektronik ve askeri sanayi gibi sektörlerde kullanılmaktadır.
PFAS molekülleri, bağlı karbon ve flor taneciklerinden oluşan bir zincirden oluşur. Karbon-flor bağı en güçlülerden biri olduğundan, bu kimyasallar çevrede bozulmaz. Yarılanma, kimyasal maddenin % 50'sinin ortadan kalkması için gereken zamandır. Bilim adamları PFAS için çevresel yarı ömrü tahmin edememektedir demektedir. Yani bu kimyasallar doğada bozulmamakta ve toksik etkisini sonsuza dek sürdürmektedir.
İki çeşit PFAS araştırması, bu kimyasallar grubu hakkındaki bilimsel anlayışımızın temelini oluşturur. Perflorooktanoik asit (PFOA) ve perflorooktan sülfonat (PFOS) en uzun süre üretilmiş kimyasallardır. Çevrede en yaygın olanı ve en iyi çalışılanları bunlardır. Bu iki bileşik artık Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılmamasına rağmen, kimyasal üreticileri GenX gibi alternatif PFAS ile değiştirilmiştir.
İnsanlar PFAS'a Nasıl Maruz Kalırlar?
Bu yaygın, yapay kimyasallar topraklarımıza, havaya ve suya sızmıştır. İnsanlar büyük olasılıkla PFAS ile kontamine su veya yiyecek tüketerek, PFAS ile yapılan ürünleri kullanarak veya PFAS içeren havayı soluyarak bu kimyasallara maruz kalırlar. Tüm maruz kalma kaynaklarını ve bunların sağlık sorunlarına neden ve nasıl sebep olduğunu tam olarak anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nin Ulusal Sağlık ve Beslenme Muayene Anketi (NHANES) Merkezlerinden bir rapor PFAS'ı Amerikalıların %97'sinin kanında bulmuştur. Yeni bir NHANES raporu 2000’li yıllarda tüketici ürünlerinden kullanımlarının azalması ile birlikte insanlardaki kan içinde yer alan konsantrasyonlarının azaldığı tespit edildi. Ancak bu %97 insan kanında oldukları gerçeğini değiştirmedi. Bununla birlikte, yeni PFAS kimyasallarının sayısının arttığı görülmektedir ve maruz kalmanın değerlendirilmesi zordur.
PFAS Hakkında Neden Endişe Edilmeliyiz?
PFAS'ın halk sağlığına etkisi ile ilgili endişeler aşağıdaki nedenlerden dolayı ortaya çıkmıştır:
Yaygın çalışmalar, insanların kanında ve idrarında PFAS bulunduğunu göstermektedir. Bilim adamları bu kimyasalların hangi sağlık sorunlarına neden olduğunu daha detaylı bilmek istemektedir.
Sayısız alanda kullanılıyorlar. PFAS, dünya çapında yüzlerce üründe, insanın maruz kaldığı birçok alanda kullanılıyorlar.
Büyüyen sayılarda kullanılıyorlar. Bugün 4.700'den fazla PFAS var. sanayi bu tür kimyasalların yeni formlarını icat ettiğinden sürekli artan bir sayı var.
Bu kimyasallar doğada kalıcılar. PFAS, süresi bilinmeyen bir süre çevrede kalır ve vücuttan ayrılması yıllar alabilir.
PFAS’ler Biyo-birikim yaparlar. Farklı PFAS kimyasalları besin zincirine çeşitli yollardan girebilir, zamanla birikerek ve zaman içerisinde vücutta kalabilirler. Kimyasalların sayısı arttığından daha fazla alım yapılacaktır.
Şimdiye Kadar Öğrendiklerimiz Çok Az
Kimyasal bileşiklerin insan sağlığı üzerindeki olası etkilerini ararken, özellikle PFAS kimyasallarındaki binlerce çeşitlilikle, çalışmalarının zor olduğunu anlamak önemlidir. Birçok PFAS araştırması NIEHS tarafından desteklenmiştir veya yönlendirilmektedir.
Bugüne kadar yapılan araştırma, insan maruziyetlerinin PFAS ile olası sağlık sonuçları arasındaki olası bağlantıları ortaya koymaktadır. Bu sağlık etkileri arasında değişmiş metabolizma, 3 doğurganlık, 4 fetal büyüme azalmış ve aşırı kilolu veya obez olma riski artmış, 5 ve bağışıklık sisteminin enfeksiyonlarına karşı daha az direnci olduğu sayılabilmektedir.
PFAS'ın potansiyel sağlık etkileri hakkında bilgiler artmış olsa da, birçok soru cevapsız kalmıştır. Bu nedenle, NIEHS, PFAS riskine maruz kalmanın etkilerini daha iyi anlamak için araştırma yapmaya ve fonlamaya devam edilmesi gereklidir.
ABD Ulusal Toksikoloji Programı
ABD, Ulusal Toksikoloji Programı (NTP) NIEHS merkezli bir bütünlüklü sağlık testidir. 2016'da, önceki çalışmalardan elde edilen kanıtlara dayanarak, NTP, PFOA ve PFOS'un insanlarda bağışıklık sistemi işlevi için bir tehlike oluşturduğu sonucuna varmıştır.
NTP, PFAS kimyasallarının olumsuz etkilerini değerlendirmek ve belirlemek için çok yönlü toksikoloji çalışmalarına öncülük etmektedir.
Vücudun aşılara tepkisini zayıflatıp azaltmadıklarını belirlemek için altı PFAS kimyasalının (PFNA, PFHxS, PFHxA, PFDA, PFBA, PFBS) sistematik bir literatür taraması yapılmıştır.
PFOA üzerinde iki yıllık bir çalışma ve bu yedi PFAS kimyasal maddesi üzerinde 28 günlük çalışma içeren hayvan çalışmaları: PFNA, PFHxS, PFHxA, PFDA, PFBA, PFBS, PFOA için yapılmıştır.
NIEHS Destekli Araştırmalar
NIEHS ayrıca, ABD’deki PFAS çalışmalarını yürütmek üzere, ABD’deki dış araştırma kuruluşlarına, özellikle de araştırma üniversitelerine fon sağlamıştır.
PFAS için zamana duyarlı çalışmalar, suları perfloroheksan sülfonat (PFHxS) olarak bilinen PFAS ile kirlenmiş Colorado Springs yakınındaki insanlarda ve Kuzey Carolina'daki Cape Fear Nehri'nin GenX tarafından kontamine olmuş suları kullanan insanlarda olduğu tespit edilmiştir.
Faroe Adaları'ndaki 300'den fazla çocuk üzerinde yapılan bir çalışma da dahil olmak üzere, doğumdan önce bir kısım PFAS maruziyetinin sağlık üzerindeki etkilerinin uzun süreli epidemiyolojik çalışmaları yapılmıştır.
Çocukların çevre sağlığı araştırmalarında, bir çalışmada çocuklarda doğum öncesi ve çocukluk dönemi PFAS maruziyeti ile bilişsel test sonuçları arasındaki ilişki incelenmiştir. Elde edilen bulgular, PFAS'ın gelişmekte olan beyin üzerinde nasıl etki edebileceği konusunda daha fazla araştırma yapılması gerektiğini vurgulamaktadır.
Uzun süreli bir başka çalışma ise kadınlarda PFAS maruziyeti ile Tip 2 diyabet riskinde artış arasında doğrusal bir bağlantı olduğunu göstermiştir. Görülen odur ki, bu kimyasallar kolestrol ve obezite yapmaktadır.
NIEHS Süper Fon Araştırma Programı (SRP)
SRP, halkı maruz kalmadan tehlikeli maddelere karşı korumak için pratik uygulamalar aramaktadır. Bu çalışmalar PFAS’ler ile insanoğlu nasıl başa çıkacak sorusuna yanıt aramaktadır Örnekler aşağıda sayılmıştır:
Rhode Island Üniversitesi'ndeki PFAS'ların (STEEP) projesinin Kaynakları, Taşınması, Etkilenmesi ve Etkileri, PFAS kontaminasyon kaynaklarını tespit etmekte, insan sağlığı etkilerini değerlendirmekte ve toplulukları maruziyeti azaltmanın yolları konusunda eğitmektedir.
Michigan State Superfund Araştırma Merkezi, PFAS'ın bozulmasını önleyen karbon-flor bağını kırabilen enerji verimli reaktörler geliştirmektedir.
Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'deki bilim adamları, başlıca PFAS kontaminasyon kaynağı olan yangınla mücadelede kullanılan sulu film oluşturucu köpükler içeren seçenekler üzerinde çalışmaktadır.
Brown Üniversitesi Süper Fon Araştırma Merkezi, PFAS'a maruz kalma riski yüksek şehir ve kasabaları belirlemek için arazi kullanım verilerini kullanan veritabanlarını geliştirmiştir.
Küçük İşletme tasarımda yenilik Araştırması (SBIR) CycloPure, Inc.'e, tehlikeli PFAS'ı sudan çıkarmak için yeni yollar geliştirmektedir.
EnChem Engineering, Inc.'in bir başka SBIR projesi, PFAS'ın Superfund sitelerinde çıkarılmasını hızlandırmak için yenilikçi bir teknoloji geliştirmektedir.