Yeşil Çatıların Faydaları Nelerdir?
Dünyanın en büyük problemi olan Küresel Isınmanın neden ve sonuçlarının neredeyse tümüne çare ve çözüm üretebilen bir sistem önerisidir “Yeşil Çatı”. Çok zor ve masraflı sanılan, aksine günümüz olanakları ve malzemeleriyle klasik çatıdan hiç de pahalı ve güç olmayan bir sistemdir yeşil çatılar. Yeşil Çatı ilk akla geldiği gibi, sadece düz yüzeylerde değil, eğimli alanlarda da rahatlıkla uygulanma şansına sahiptirler. Bakım ve işletme masrafları, yapı genelinde sağladığı faydalar göz önüne alındığında ve diğer çatıların yol açtığı sorunların yanında mutlakadaha avantajlı konumdadır.
Aşılması gereken, eğitim sisteminde, bilgi noksanının ve pahalı klasik detayların ürküttüğü, teşvik görmeyen akademik tavır ve meslek dünyamızda deneyim dışı olmasının getirdiği endişedir. Yeşil çatının, mimarların tasarım dağarcığına tüm estetik ve mekansal olanakları ile girmesi konusunda hayli geç kaldığımız muhakkak.
Yeşil Çatı Projeleri için mutlaka uzman bir proje grubu ile çalışmalısınız.
Yeşil Çatı neye yarar, faydaları nereler?
Yağmur Suyu Hasadı: Yağmur suyunu kullanıp, yeşil örtüye dönüştürdüğünden, drenaj yoğunluğunu azaltır. Yani böylece “atık su” şebeke yükü hafifler. 20-40 cm arası yoğun bitkilendirilmiş bir çatı 10-15 cm yüksekliğinde su tutma kapasitesine sahiptir. Genel olarak kente düşen yağmur suyunun % 10-15’inin yeşil çatılarda tutulması mümkündür. 10 cm toprak kalınlığı kendi üzerine düşen yağmurun % 50’sini, 20 cm toprak ise % 60’ını tutabilmektedir. Bu oran 50 cm toprak kalınlığında % 90’a varmaktadır.
Hava Kirliliğine Olan Faydası: Hava kirliliğini ve tozu azaltır. 1 m2 çim alan 100 m2 yaprak yüzeyi yaratır. Bu da her metrekare başına yılda rüzgara bağlı olarak 200 gr ile 2 kg arasında toz tutma olanağı demektir. Yeşil örtüsü olan ve olmayan bölgeler arasında yapılan ölçümlerde, yeşile sahip olmayanlarda bir litre havada 3 ila 7 katı fazla toz partikülü bulunmuştur.
Oksijen Üretimi ve Buhar Geçirimi: Hava kalitesini yükseltir, nefes almayı kolaylaştırır. 25 m2 yaprak yüzeyi insanın bir saatte tükettiği kadar, yani 27 gr oksijen üretir. Yaz aylarında 1 m2 çim çatı, 4 kişinin oksijen ihtiyacını karşılar. Gece ve kış aylarının ortalamaya girmesi halinde 1.5 m2 çim alanın bir yılda, bir insanın yıllık ihtiyacı kadar oksijen üretebileceği hesaplanabilir. Ayrıca bu örtü buhar geçirimi özelliği ile yapının da nefes almasını, yapı içi nemin atılmasını sağlar. Kapalı mekanlardaki bu özellik, insan ve yapı sağlığı açısından son derece önemlidir. Yaşam konforunu belirler. Isının hissedilme eşiğini olumlu yönde etkiler.
Yalıtım ve Ağırlık: 0.45-0.60 arasında yalıtım değerine sahip toprağa, yüzde 50 torf katarak ve su tutma özelliğini artırmak için perlit ve bor türevleri ile karıştırarak, “kuru halde” taş yününe eşdeğer ısı yalıtımı değerleri sağlanabilir. Böylece yüksek yalıtım değeri olan ve ısı radyasyonu yapmayan yapısı ile kentsel ısı adası etkisini azaltır, çatı yüzeyinin ısısını düşürür, serin ortam yaratır. Yapıya ısı girişini % 85, ısı kaybını % 70 azalttığı ölçülmüştür. Dolayısıyla ısıtma ve soğutma giderlerini düşürür, kentsel konforu yükseltir.
Yukarıdaki karışım, toprak ağırlığını 1 ton/m3‘ten 600 kg/m3‘e kadar düşürür. Bu da 10 cm toprak örtüsü için 60 kg/m2 demektir. Bu kalınlıkta toprağın en fazla 5 cm yüksekliğinde su tutabildiği düşünülürse, hesaba alınması gereken toplam ağırlık en fazla 60+50 = 110 kg/m2 olacaktır.
Genel anlamda çatının su yalıtımı amacı için de organik bağlayıcılı, perlit esaslı ve ülkemizde imal edilebilen özel bir şap-sıva ile petrol türevi membranlara ihtiyaç duymadan mükemmel sonuçlar almak mümkündür. Bu malzeme buhar geçirmekte, fakat ısı ve suyu geçirmemektedir. Bu özelliği ile de dünyadaki ilklerdendir.
Ses Yalıtımı: Yeşil çatı gürültüyü emerek azaltır. Sessiz mekanlar sağlar. Alçak frekansları toprak; yüksek frekansları bitki örtüsü bloke eder. 12 cm toprak kalınlığı 40 db; 20 cm ise 46 db yalıtım sağlamaktadır. Normal konuşma sesini 50 db ve gürültüden rahatsızlık eşiğimizi 60 db kabul edersek, 12 cm’lik yeşil çatının 90-100 db olan kamyon ve tren sesini bile gürültü eşiğimizin altına düşürebildiğini görürüz.
Elektromanyetik Işınım: Elektromanyetik radyasyonu soğurur. 10 cm toprak katmanı olan yeşil çatının elektromanyetik ışınımı % 99’a kadar azalttığı ölçülmüştür.
Sera Gazları ve Ağır Metaller: Sera gazlarını yok eder. Yağmur suyuna havadan karışan ağır metaller ve tuz, toprak tarafından tutulur. Kadmiyum, bakır ve kurşunun % 98, çinkonun % 16 oranında tutularak sudan arındırıldığı görülmüştür.
Geri Dönüşüm ve Düşük Enerji: Geri dönüşümlü bir malzemedir. Elde edilmesinde ve uygulamasında çok düşük enerji kullanılır. Genellikle insan gücü yeterlidir.
Toprak Kazanımı: Temelde kaybedilen yaşamsal toprağı geri kazanır. Bir anlamda “Doğaya Saygılı Mimarlık” örneği oluşturur. Kentsel yeşil alanlar ve yeni canlı yaşam ortamı oluşturur. Biyolojik çeşitliliği artırır. Yapı bünyesinde doğa ile teması sağlar, güvenli ve sağlıklı ortamlar yaratır.
Alan ve Vizyon Kazanımı: Geniş çatı alanlarının kullanılır hale getirilmesine ve peyzaj düzenlemelerine olanak sağlar. Tasarım ve estetik zenginliği olarak sunduğu yeni açılımlara ilaveten, yeşil ile bütünleşmiş yeni mimari işlevlere kapı açar.
Yapıyı Koruma ve Kollama: Yapıyı ultraviyole ışınlarından, çatıyı ve taşıyıcı kostrüksiyonu mekanik hasarlardan korur. Geleneksel çatılarda -20 ile +80 arasındaki genleşme aralığına karşılık 10 cm bir yeşil çatı günlük ve mevsimsel ısı değişiklikleri aralığını daraltır. Yüzey ısısı 10 ila 30 derece arasında kalarak büzülme ve genleşme stresi oluşturmadığından malzeme yorgunluğu ve kırılganlık göstermez. Çatı ve yapı ömrünü uzatır, yenileme maliyetini ve işletim giderlerini düşürür.
Yangın: Bünyesinde yanıcı malzeme yoktur. Isı ve alev geçirmez. Dolayısıyla yangın korunumunu en üst seviyeye çıkartır.
Dünyadan Yeşil Çatı Uygulamasına Önemli Bir Örnek
New York’da yeşil çatı uygulamaları teşvik edilmektedir. Özellikle kentteki tüm kentsel yenileme projeleri yeşil çatı uygulamaları ile gerçekleşmektedir. New York’un ısı adası etkisini azaltmak için çok önemli projeler uygulanmaktadır. Bunlara bir örnek beş yıllık tasarım ve inşaattan sonra ODA New York, topluluk, sanat ve yeşil alan merkezli 1.2 milyon metrekarelik bir kiralama geliştirme olan Denizen Bushwick Kentsel Yenileme Projesidir.
Projede yeşil çatıda kentsel tarım yapılıyor.
Proje, Brooklyn’in tarihi Rheingold Bira Fabrikası'nın eski yerinde yer alan Denizen, yüzde 20'si uygun fiyatlı konut olarak adlandırılan 911 konutlara ve yerel sanatçılar tarafından oluşturulan 15 mega duvar resmi ve 100.000 feet kare açık alan sunmaktadır. Projenin kullanıcıları, birçoğu mahalleye açık olan çeşitli yemyeşil avlu ve koridorların yanı sıra topraksız bahçeleri olan bir çatı çiftliğine de erişebilirler.
“Şehir içinde bir şehir” yaratmak için ODA New York, Denizen'in büyük boyutunu, yeşil bir gezinti yeri yaratmak için gelişmeyi ikiye bölen 17.850 metrekarelik bir kamu parkıyla ayırdı. ODA'nın şirket içi peyzaj ekibi, parkları, iç avluları ve iki çatı bahçesini, toplam 100.000 metrekarelik açık alan için, dört mutfaklı bir yemek alanı ve bir mini golf sahası, hamak bahçesi, köpek gibi çatı katları ile tasarladı. park ve sakin bir bahçe arazileri ile tam personel çatı katı çiftlik. Çatının üstüne 250'den fazla yerli New York ağacı ve 1.200'den fazla çalı ve çok yıllık bitki dikildi.
Bir kahve dükkanı, oyun odaları, bir bovling salonu, bir kaya tırmanışı duvarı, bir boks ringi, bir sinema salonu ve daha fazlasını sunan binanın içinde etkileyici olanaklar koleksiyonu devam ediyor. Yerel sanatçılar tarafından yapılan on beş büyük duvar resmi gelişimi noktalamaktadır ve birden fazla avludan izlenebilir; halka açık parklardan beş duvar resmi görülebilir.
ODA'nın Kurucu Müdürü Eran Chen, “Bushwick'te şekillenenlerden gurur duyuyoruz. Sadece harap bir endüstriyel binayı dönüştürmek ve onu topluluk için bir büyüklüğe dönüştürmekle kalmadık, aynı zamanda insanların nasıl bağlandığını, şehirlerin nasıl geliştiğini ve mimarinin çözümün bir parçası olma yolunu da etkiliyorduk.” Denizen Bushwick, 2019 SARA NY Tasarım Ödülü ile birlikte ULI New York Geliştirme Mükemmelliği - Pazar Oranı Konut Ödülü de aldı.
Yeşil şehircilik ve iklim değişikliğine uyum Türkiye’nin de geleceğidir. İDEP İklim Değişikliği Eylem Planı, şehir sera gazı emisyonu hesaplaması, şehir sera gazı emisyonu azaltım politikaları, yeşil şehircilik, LEED for Cities yeşil sehir sertifikası ve düşük emisyonlu ulaşım projeleri gibi konular için türkiyenin tek çözüm merkezi olan ECOBUILD ile çalışabilirsiniz.
Kaynak: Yeşil Çatı uygulamalarının faydaları hakkında Yeşil Aşkı bilgilerinden yararlanılmıştır.